Ngăn trồng cây, xây nhà chờ đền bù cao tốc

Dù chính quyền khẳng định không những không đền bù mà còn cưỡng chế, nhiều hộ dân vẫn tự ý trồng cây, xây công trình để “đón” đền bù 12 dự án cao tốc Bắc – Nam sắp triển khai.

Nếu việc này không được ngăn chặn triệt để ngay từ đầu sẽ gây lãng phí lớn cho cả Nhà nước và người dân, công tác GPMB các dự án cũng phát sinh nhiều rắc rối không đáng có..

Hộ gia đình bà Lê Thị Diên ở xã Trung Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh xây dựng trái phép trên đất thuộc phạm vi thực hiện dự án cao tốc Bắc – Nam. Ảnh: Văn Thanh

Bỏ hàng trăm triệu xây dựng “đón” đền bù

Trung tuần tháng 3/2022, dọc khu vực hướng tuyến cao tốc Vạn Ninh – Cam Lộ qua địa bàn Quảng Trị, xuất hiện hàng loạt công trình “đón đầu” GPMB dự án do người dân tự phát xây dựng.

Tại khu vực xã Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh, nhiều tường rào, phần cơi nới công trình phụ hay các căn nhà tạm mọc lên chủ yếu trên đất trồng cây lâu năm. Xây xong, các công trình này đều trong cảnh “cửa đóng then cài”. Một số khu đất còn được người dân trồng thêm rất nhiều loại cây khá lớn vừa được vận chuyển về.

12 dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2021 – 2025 gồm các đoạn Hà Tĩnh – Quảng Trị (267km), Quảng Ngãi – Nha Trang (353km) và Cần Thơ – Cà Mau (109km) với tổng chiều dài khoảng 729km, đi qua địa phận 12 tỉnh, thành phố gồm: Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Cần Thơ, Hậu Giang, Kiên Giang, Bạc Liêu, Cà Mau. Sơ bộ tổng mức đầu tư 146.990 tỷ đồng heo hình thức đầu tư công, cơ bản hoàn thành năm 2025 và đưa vào khai thác vận hành từ năm 2026.

Từ ngày 13 – 15/3/2022, Bộ GTVT đã phối hợp với UBND các tỉnh, thành phố bàn giao hồ sơ thiết kế cắm cọc GPMB đợt 1 của các dự án thành phần với tổng chiều dài 133,8km. Bộ GTVT sẽ tiếp tục bàn giao cho địa phương các đoạn còn lại trước ngày 30/6/2022. Theo kế hoạch, dự kiến đến ngày khởi công dự án, các địa phương sẽ bàn giao khoảng 70% diện tích mặt bằng.

Theo người dân địa phương, ngay sau khi có đoàn khảo sát hướng tuyến cao tốc Vạn Ninh – Cam Lộ vào thực địa, nhiều căn nhà lợp mái tôn cùng hệ thống tường rào bao quanh được xây dựng thần tốc trong khu đất ngay phía đoạn cong đường Hồ Chí Minh qua xã Vĩnh Hà.

Khi PV hỏi mục đích xây dựng để làm gì, ông Trần Đức H. (xã Vĩnh Hà, một trong những hộ kể trên) cho biết, đây là công trình phục vụ chăn nuôi của gia đình (?). Dù xây tạm nhưng tốn cả trăm triệu đồng.

Tuy nhiên, cán bộ xã Vĩnh Hà cho biết, công trình vi phạm xây dựng trên đất hành lang đường Hồ Chí Minh và chưa đăng ký chỉnh lý biến động về sử dụng đất theo quy định.

Được biết, chủ nhân những ngôi nhà mới xây “thần tốc” đều tốn không dưới 200 triệu đồng, chưa kể tiền đầu tư cây cảnh, cây ăn quả…

Tương tự, tại xã Kim Thủy (huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình), xã Vĩnh Khê (huyện Vĩnh Linh) hay thị trấn Bến Quan (huyện Vĩnh Linh)… vấn nạn xây nhà chờ đền bù cao tốc có dấu hiệu diễn biến phức tạp.

Từ khu vực ngã tư đường Hồ Chí Minh về theo QL9D hướng về QL1 khoảng 500 – 700m, thuộc thị trấn Bến Quan là hàng loạt công trình, tường rào vừa xây dựng xong. Một cán bộ địa chính địa phương cho biết, những công trình này đều nằm trong khu vực đơn vị tư vấn dự án Vạn Ninh – Cam Lộ đã khảo sát vị trí tuyến.

Tại Quảng Bình, sau khi có thông tin 3 dự án cao tốc Bắc – Nam sẽ đi qua địa bàn tỉnh, nhiều hộ dân tại huyện Lệ Thủy cũng cấp tốc xây mới, cơi nới công trình, trong phạm vi tuyến cao tốc. Đến nay, đã có 78 công trình lớn, nhỏ được xây dựng trên đất rừng sản xuất, trồng cây lâu năm… Chỉ riêng xã Phú Thủy đã có 18 công trình vi phạm.

Là 1 trong 78 hộ có công trình mới xây trong phạm vi sẽ GPMB cao tốc, bà N.T.Nh., trú tại xã Trường Thủy, huyện Lệ Thủy cho biết: “Gia đình nghe thông tin dự án cao tốc Bắc – Nam đi qua đất nhà mình, tuy nhiên do nhu cầu cần làm kho để vật tư nên khi thời tiết thuận lợi đã xây dựng công trình khoảng gần 100m2”. Khi được PV hỏi việc xây dựng đã xin phép chưa, nếu không sẽ không được bồi thường, bà Nh. im lặng, không trả lời!

Ông Đặng Đại Tình, Chủ tịch UBND huyện Lệ Thủy cho biết: “Sau khi được chính quyền tuyên truyền, giải thích, các hộ đều chấp hành và chấm dứt xây dựng”.

Tình trạng tương tự cũng diễn ra trên địa bàn thị xã Kỳ Anh và huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Đến nay, có khoảng chục trường hợp được phát hiện, xử lý kịp thời. Tỉnh cũng có văn bản chỉ đạo các huyện, thị xã quản lý nghiêm hiện trạng đất, không được để hiện tượng này tái diễn.

Xây trái phép sẽ bị cưỡng chế, mất trắng

Ông Nguyễn Văn Thao, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh, Quảng Trị cho biết, để ngăn chặn tình trạng ồ ạt xây dựng, trồng cây chờ đền bù, xã thành lập đoàn kiểm tra việc sử dụng đất của các hộ dân trong khu vực hướng tuyến dự án Vạn Ninh – Cam Lộ. Qua kiểm tra, phát hiện 12 hộ cơi nới mở rộng diện tích chuồng trại, tường rào trên 1.000m2.

Đoàn kiểm tra cũng lập biên bản hiện trạng, yêu cầu đình chỉ việc xây dựng công trình. Trước mắt, xã kiến nghị huyện chỉ đạo các phòng, ban chuyên môn hướng dẫn, phối hợp với địa phương để có biện pháp xử lý và ngăn chặn kịp thời.

Trong khi đó, ông Dương Đình Quang, Chủ tịch UBND thị trấn Bến Quan, huyện Vĩnh Linh cho hay, qua rà soát, có 11 trường hợp vi phạm xây dựng. Với những trường hợp này, người dân không những không được đền bù mà còn bị cưỡng chế phá dỡ.

Trao đổi với Báo Giao thông, ông Phan Mạnh Hùng, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình cho biết, tỉnh vừa có văn bản chỉ đạo các địa phương về vấn đề này. Trong đó, đã giao trách nhiệm rất cụ thể đối với từng cấp chính quyền.

Theo đó, Chủ tịch UBND tỉnh yêu cầu Chủ tịch các huyện, thị xã, thành phố căn cứ các hướng tuyến đã được Bộ GTVT bàn giao ngày 13/3 để chủ động tổ chức, phối hợp triển khai công tác GPMB trên địa bàn; chỉ đạo các xã, phường, thị trấn nơi có đường cao tốc đi qua tuyệt đối không được để phát sinh các công trình xây dựng trái phép.

Ông Đặng Văn Minh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi cũng thông tin, để ngăn ngừa, xử lý tình trạng xây dựng trái phép trên phạm vi mốc tuyến dự án, tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành chức năng và địa phương liên quan tăng cường quản lý Nhà nước về sử dụng đất, xây dựng, trồng trọt theo mốc giới dự án cao tốc Bắc – Nam qua địa bàn.

Kinh nghiệm xử lý tại điểm “nóng” Nghệ An, Thanh Hóa

Công trình được xây dựng thần tốc trên địa bàn xã Vĩnh Hà, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, nơi đã được xác định hướng tuyến cao tốc Vạn Ninh – Cam Lộ. Ảnh: Duy Lợi

Tình trạng xây công trình trái phép, trồng cây “đón” đền bù không phải bây giờ mới diễn ra. Nghệ An từng là điểm nóng nhức nhối.

Điển hình như ở xã Nghi Phương, huyện Nghi Lộc, vào thời điểm tháng 3/2019, khi thấy có đội về đo đạc cắm mốc thiết kế hướng tuyến đường cao tốc, nhiều hộ dân đã hùa nhau xây nhà cửa, ki-ốt trên diện tích đất dự kiến sẽ đền bù GPMB cao tốc. Các công trình mọc lên như nấm sau mưa, có công trình xây dựng nhanh chóng mặt, cây cối được cắm chi chít trong vườn nhà.

Ông Nguyễn Bá Điệp, Phó chủ tịch UBND huyện Nghi Lộc nhớ lại, lúc đó có tới hàng chục hộ vi phạm. Ngay sau khi nắm tình hình, huyện đã tham mưu cho Thường trực Huyện ủy thành lập ngay một tổ công tác, giao Phó chủ tịch huyện làm tổ trưởng.

“Tổ này đi làm việc với xã, khối xóm và từng hộ gia đình. Nếu phát hiện thấy có dấu hiệu trục lợi cơi nới, trồng thêm cây để trục lợi đền bù thì huyện kiên quyết không kiểm đếm, đền bù những phần đó. Sau động thái này người dân chấp hành rất nghiêm túc”, ông Điệp kể.

Theo ông Điệp, mấu chốt để giải quyết được tình trạng này là sự phối hợp đồng bộ, vào cuộc quyết liệt ngay từ đầu của từng bộ phận, từ hội đồng GPMB, Ban QLDA, cho tới các tổ chức đoàn thể cấp xã, thôn, xóm và lực lượng công an. Từ đó, kịp thời phát hiện và xử lý triệt để ngay từ lúc manh nha; ghi nhận hiện trạng bằng phương pháp liệt kê tài sản, cây cối, hoa màu trên đất dưới dạng hình ảnh và hồ sơ sơ bộ.

Kết quả, trong 6 địa phương ở Nghệ An có cao tốc đi qua, huyện Nghi Lộc là địa phương về đích GPMB sớm nhất của tỉnh này. Bài học của Nghi Lộc cũng trở thành mô hình để tỉnh Nghệ An nhân rộng trong suốt quá trình GPMB cao tốc.

Tại Thanh Hóa, cũng vào năm 2019, khi nghe thông tin dự án cao tốc Bắc – Nam chuẩn bị đi qua địa bàn, 18 hộ dân thuộc các thôn Thanh Tân và Hợp Nhất của xã Phú Lâm, huyện Tĩnh Gia (nay là thị xã Nghi Sơn) đã tự ý san lấp, tạo mặt bằng để xây nhà và cơi nới các công trình nằm trên đất lúa, giáp với tuyến đường Nghi Sơn – Bãi Trành và nằm trong phạm vi thực hiện dự án cao tốc Bắc – Nam.

Ngay sau khi phát hiện ra sự việc, xã Phú Lâm và Đội Quy tắc thị xã Nghi Sơn đã tiến hành xác minh, kiểm tra và lập biên bản xử lý. Ngoài ra, cắt cử công an xã ngăn chặn và cấm các phương tiện chở nguyên vật liệu xây dựng, người lao động tham gia xây dựng các công trình trái phép.

Chia sẻ kinh nghiệm, ông Nguyễn Tiến Dũng, Chủ tịch UBND thị xã Nghi Sơn cho biết, thời điểm xảy ra sự việc là dự án mới đang ở giai đoạn khảo sát, lấy mốc giới, tim đường.

Để ngăn chặn, ông Dũng cho rằng đầu tiên sau khi cắm mốc giới phải bay flycam từ trên cao chụp, quay lại toàn bộ tuyến để xác định hiện trạng.

Thứ hai, phải tăng cường công tác quản lý về quy hoạch trật tự xây dựng. Cùng đó, khi mới phát hiện ra dấu hiệu vi phạm phải xử lý ngay; Đồng thời, giao và gắn trách nhiệm đối với bí thư, chủ tịch các địa phương, nếu để xảy vi phạm hay phát sinh vi phạm thì sẽ bị kỷ luật.

“Cuối cùng, sau khi tuyên truyền, thông báo về dự án, các hộ dân cố tình vi phạm sẽ lập biên bản xử lý, cưỡng chế. Còn việc áp giá đền bù thì theo quy định hiện hành, không phải chây ì là tăng giá đền bù”, ông Dũng chia sẻ.